DIŞ TİCARET ÖDEME ŞEKİLLERİ

Peşin Ödeme (Cash Payment / Advance Payment / Prepayment / Cash Before Delivery)

Mal bedelinin, ihracat gerçekleştirilmeden önce alıcı tarafından transferi anlamına gelir. İhracatçı mal bedelini banka aracılığıyla tahsil eder ve karşılığında bankadan döviz alım bordrosu alır. Peşin ihracatta döviz alım bordrosu gümrük tarafından da onaylanır.

İhracat süresi DAB tarihinden itibaren 12 aydır. Aksi durumda mal bedeli faizi ile alıcı firmaya iade edilir. Dövizin yurda nakit olarak gelmesi durumunda dövizi getiren kişinin gümrükten döviz beyan tutanağı alması gereklidir. Bankalar döviz beyan tutanağına istinaden alış yapar ve ayrıca gümrüklerden döviz beyan tutanağının onayını talep ederler. Gümrükten onay alınmadığı durumda, DAB geçersiz sayılır.

Ödeme peşin olarak gerçekleştiği için ithalatçı malı gümrükten çekerken KKDF ödemesi yapmak zorunda kalmaz.

Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods - CAG) 

Mal mukabili ödeme, ithalatçının satın aldığı malın bedelini, o malın satış sözleşmesinde gösterilen varış yerine gelmesi ve teslim alınmasından sonra ödemesidir. Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları alıcı adına sevk ettikten sonra, malı temsil eden belgeleri ithalatçıya, ya doğrudan ya da bedelsiz teslim koşuluyla banka aracılığıyla gönderir. İthalatçı malları gümrükten çektikten sonra mal bedelini öder.

Bu ödeme şeklinde, ithalatçı, ödeme yapmadan malları gümrükten çekeceği ve kontrol imkanı bulacağı için avantajlıdır. ihracatçı ise, ithalatçının mal bedelini ödememesi riski ile karşı karşıyadır. Ancak, çok güvenilen bir müşteriye uygulanabilir.

Gümrükten mal çekişinden önce ithalatçı tarafından KKDF ödemesi yapılır.

Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents / Documentary Collections - CAD) 

İhracatçı malları yükledikten sonra, ülkesindeki bir banka veya ithalatçının ülkesinde bulunan temsilcisi aracılığıyla, sevk belgelerini ithalatçının ülkesindeki bankaya tahsil talimatı ekinde gönderir ve karşılığının ödenmesinden veya düzenlediği poliçenin ithalatçı tarafından kabulünden sonra ithalatçıya teslim edilmesini ister.

İthalatçının bankası, ithalatçı ödemeyi yapmadan, poliçeli işlemlerde ise, poliçeyi kabul etmeden, malı gümrükten çekebilmesi için gerekli olan belgeleri (sevk belgesi, fatura vb) teslim etmez. Mal veya hizmetinin karşılığını tahsil işlemi bazında ihracatçı bir riske giriyor demektir. Çünkü malının sevkini veya hizmetin yapılmasını, parasının ödeneceğini güvence altına almadan önce gerçekleştirmektedir. Bu nedenle tahsil işleminde ihracatçının; ithalatçıya karşı güveninin tam olması, ithalatçının ödeme gücü hakkında kuşkusunun bulunmaması, malın ithal edildiği ülkedeki siyasi, ekonomik ve hukuki şartların istikrarlı ve güvenilir olması gerekmektedir.

Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) 

Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile kabul kredisi satılan malın bedelinin bir poliçeye bağlandığı vadede satıcıya ödendiği bir ödeme şeklidir. Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek suretiyle kullanılır.

Kabul kredili ödemede taraflara bankalar aracılık ederler ve bunun için komisyon alırlar. Satıcının düzenlediği poliçe sadece alıcı tarafından kabul edilmiş ise “trade acceptance” vardır. Poliçenin bir banka tarafından kabul edilmesi öngörülebilir. Bu durumda banka poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval verebilir. Buna “banker’s acceptance” denilmektedir. Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval varmesiyle kendini garanti altına almış olmaktadır.

Alıcı Firma Prefinansmanı (Purchaser Prefinance)

Alıcı Firma Prefinansmanı, ihracata konu olan ürünün üretiminin finansmanında kullanılmak üzere ithalatçıdan bedelin kısmen veya tamamen sağlanmasıdır. Alıcı Firma Prefinansmanında, peşin ödemede olduğu gibi mal gönderilmeden önce mal bedeli gelmektedir. İthal edilecek mal karşılığı para, önceden ithalatçı tarafından ihraç malının üretim veya tedarik edilmesi için kredi olarak gönderilir; fakat ihracatın yapılması anında mal bedeli haline gelir.

Akreditifli Ödeme (Letter of Credit) 

Alıcının (amir) talep ve talimatına dayanarak bir bankanın (amir banka), belirli bir tutara kadar ve belirli bir vade içinde, akreditifte öngörülen şartlara uygun belgelerin ibrazı karşılığında ihracatcıya (lehdar) ödeme yapacağını taahhüt etmesidir.

Akreditif ile, uluslararası ticari faaliyetler bankalar tarafından düzenlenmiş, taraflar için bir çeşit güvence unsuru sağlanmış, akreditif koşulları yerine getirildiğinde ödeme garantilenmiş ve ödeme belgelere dayandırılmış olmaktadır. Akreditifte bankalarca mallar değil, belgeler göz önünde bulundurularak işlem yapılır. Akreditif, Dönülemez / Teyitli; Dönülemez / Teyitsiz veya Dönülebilir / Teyitsiz olabilir.

Akreditiflerde en az 4 taraf vardır:

   1. Amir (Applicant): İthalatçı firma

   2. Amir Banka (Issuing Bank): Akreditif açan banka

   3. Lehdar (Beneficiary): Satıcı firma

   4. İhbar/Teyit eden banka

Akreditifde genellikle iki banka vardır. Akreditif küşat eden banka (Issuing Bank) alıcının bankasıdır. İkinci banka, satıcının memleketindeki akreditifi ihbar eden (Advising Bank) bankadır. Bu banka sadece ihbarla yükümlü ise bu hususu akreditif ihbar ederken satıcıya bildirir. Ayrıca bu banka akreditifi teyit ile de yükümlü ise teyit eden banka (Confirming Bank) görevini de yapar. 

Amirin talebi ve verdiği talimat üzerine amir banka düzenlediği akreditif mektubunu lehdarın ülkesinde bulunan muhabirine göndererek lehtara ihbar veya teyit etmesini talep eder.

Akreditif Maddeleri Açıklamalar;

• 27; Sequence of Total; Sayfa Sayısı
• 23; Issuing Bank’s Ref; Akreditifi Açan Banka Referansı
• 40A; Form of Documentary Credit; Akreditif Türü
• 20; Documentary Credit Number; Akreditif Numarası
• 30; Number of Amendment; Düzeltme Numarası
• 31C; Date of Issue; Akreditifin Düzenlenme Tarihi
•  40E; Applicable Rules; Akreditif Uygulaması İçin Metnin Tabi Olduğu Versiyon
• 31D; Date and Place of Expiry; Akreditifin Bitiş Tarihi
• 50; Applicant; Akreditifi Açan/ İthalatçı/ Alıcı/ Amir Ünvan ve Adresi
• 59; Beneficiary; Adına Akreditif Açılan/ İhracatçı/ Gönderici/ Lehdar Ünvan ve Adresi
• 32B; Currency Code, Amount; Döviz Cinsi, Toplam Tutar
• 41A; Available With/ By; Geçerli Banka/ Ödeme Şekli
• 42C;   Draft At; Poliçe Detayları
• 43 P; Partial Shipments; Parsiyel Yükleme Şartları
• 43 T; Transhipment; Transit Yükleme Şartları
• 44A; Place of Taking-Loading in Charge/ of Receipt; Yükleme Yeri
• 44F; Place of Final Destination/for Transport to / of Delivery; Gideceği Yer
• 44C; Latest Date of Shipment; Son Yükleme Tarihi
• 45A; Description of Goods or Services; Eşyanın Tanımı
• 46A; Documents Required; Talep Edilen Belgeler
• 47A; Additional Conditions; Ek Şartlar
• 71 B; Detail of Charges; Masraf Detayları
• 48; Period for Presentation; Evrakların İbraz Süresi
• 49; Confirmation Instruction; Teyit bilgileri
• 52A; Issuing Bank; Akreditifi Düzenleyen Banka/ Amir Banka
• 57D; Advise Through; Muhabir Banka
• 72; Sender to Receiver Information; Lehdar Banka İçin Ayrıntılar

Özel Takas (Special Barter) 

Özel Takas, mal ve/veya hizmet ihraç ve ithalinde karşılıklı olarak tarafların yine aynı gerçek veya tüzel kişiler olması halinde, ihraca ve ithale konu olan malların bedellerinin herhangi bir para hareketi söz konusu olmaksızın, kısmen veya tamamen birbirleriyle takas edilebilmesi olarak tanımlamıştır.

Bağlı Muamele (Dependent Transaction) 

Dış Ticarette, ihracata konu malların, hizmetlerin ve teknolojilerin bedellerinin dış ticarette taraf olan ülkeler ve firmalar arasında yapılan anlaşmaya istinaden para yerine geçen diğer mal, hizmet ve teknoloji ithalatıyla karşılanması ve aradaki artı ya da eksi farkların döviz transferleri ile kapatılmasıdır.

Banka Ödeme Yükümlülüğü  (Bank Payment Obligation - BPO) 

Bank Payment Obligation
(Banka Ödeme Yükümlülüğü)

BPO; ihracatçı (exporter) ve ithalatçı (importer) arasında gerçekleşecek olan alışverişe ait, sadece elektronik ortamda sunulan verilerin başarılı bir biçimde eşleşmesi şartı ile bir yükümlü bankanın (alıcının bankası - BPO Recipent Bank) bir lehtar bankaya (satıcının bankası - BPO Obligor Bank) verdiği geri dönülemez ve bağımsız bir ödeme taahhüdüdür.

Günümüzde dış ticaret işlemlerinde çoğunlukla kullanılan ödeme şekli mal mukabili, vesaik mukabili, peşin, akreditif vb. unsurlarla karşımıza çıkmaktadır. Bu yöntemlerde alıcı ve satıcı için risk ne kadar artarsa operasyonel güçlük ve maliyet de doğru orantılı olarak artmaktadır.

Banka Ödeme Yükümlülüğü sistemi hem riski azaltan, hem de operasyonel yük ve maliyeti düşüren bir unsurdur. Aslında akreditifle mal mukabilinin karışımı diyebiliriz. Garanti unsurunu kaybetmeyip, işlem kolaylığını da ortaya koymaktadır. İşlem öncesinde veya sonrasında sağlanabilen finansman imkanı da artı değer sunan bir özelliğidir.

Örneğin akreditif işlemi için sunulması gereken operasyonel yük ve maliyet, riski düşürse de işlemin son maliyetini etkileyen ölçülebilen ve/veya ölçülemeyen noktaları beraberinde taşımaktadır. Bu noktada bankacılık sisteminin ürettiği son çözüm; BPO (Bank Payment Obligation - Banka Ödeme Yükümlülüğü) seçeneğidir.

Sistemin işleyişi akreditif gibi görünse de operasyon belgeler üzerinden değil, merkezi sistem tarafından online yapılmaktadır. Satıcı işleme ait evrakları alıcıya gönderiyor. Evraklarda yer alan verileri Lehdar Bankaya bildiriyor. Banka herhangi bir evrak transferi yapmak zorunda kalmıyor. Lehdar Banka verileri BASELINE sistemine yüklüyor. Bu aşamada alıcı da Yükümlü Banka'ya işlemin şartlarını veri olarak bildiriyor. Yükümlü banka da bu verileri aynı BASELINE sisteme yüklüyor. Veritabanındaki şartlar, ilk veriler ile uyuşuyorsa yükümlü banka ödeme yapmayı taahhüt ediyor. Böylelikle daha hızlı ve güvenli bir sistem içinde dış ticaret işlemi gerçekleştiriliyor.

Finansman anlamında da Lehdar Banka Satıcıya sevk öncesi veya sevk sonrası finansman imkanı sunuyor. Lehdar Bankanın güvencesi yükümlü bankanın veritabanındaki şartlar uyumlu olduğunda ödemeyi garanti etmesinden kaynaklanmaktadır. Yükümlü banka mutlaka alıcının bankası olması gerekmiyor, üçüncü bir banka da bu sistem içinde kullanılabilir. Ancak Lehdar Banka mutlaka satıcının bankası olmalıdır.

Bankaların bu sistemi uygulayabilmesi için bu veritabanını edinmesi ya da geliştirmesi gerekmektedir. Çünkü sistemin ana unsuru verilerin eşleştirilmesi olduğu için, bankaların aynı havuzda rapor üretebilmeleri gerekmektedir. Finansal kuruluşların üye oldukları bu havuz Trade Services Utility - TSU olarak adlandırılmaktadır.

Bu sistem önümüzdeki yıllarda daha da artan bir hacimle işlerliğini sürdürecektir. Dünya'da bir çok bankacılık grubu BPO'yu enstrüman havuzlarına katmaya başladılar. Alıcı ve satıcı için güven - maliyet- finansman imkanı üçgeninde kolaylıklar sağlayan bu sistemin ülkemizde de hızla gelişeceği beklenmektedir